این پلیمرها بتازگی در بین مواد پلاستیکی ظهور کرده است. این مواد از استحکام ابعادی بسیار خوب ، مقاومت بالا ، مقاومت در مقابل مواد شیمیایی توام با خاصیت سهولت شکل پذیری برخوردار هستند. از این پلیمرها میتوان به پلی اتیلن با چگالی کم قابل مصرف در ساخت عایق الکتریکی ، وسایل خانگی ، لوله و بطریهای یکبار مصرف ، پلی اتیلن با چگالی بالا قابل مصرف در ظروف زبالهها بطری ، انواع مخازن و لوله برای نگهداری و انتقال سیالات ، پلی اتیلن شبکهای ، پلی پروپیلن قابل مصرف در ساخت صندوق ، قطعات کوچک خودرو ، اجزای سواری ، اسکلت صندلی ، اتاقک تلویزیون و... اشاره نمود.
پلیمرهای زیست تخریب پذیر
این پلیمرها در طی سه دهه اخیر در تحقیقات بنیادی و صنایع شیمیایی و دارویی بسیار مورد توجه قرار گرفتهاند. زیست تخریب پذیری به معنای تجزیه شدن پلیمر در دمای بالا طی دوره مشخص میباشد که بیشتر پلی استرهای آلیفاتیک استفاده میشود. از این پلیمرها در سیستمهای آزاد سازی دارویی با رهایش کنترل شده یا در اتصالات ، مانند نخهای جراحی و ترمیم شکستگی استخوانها و کپسولهای کاشتی استفاده میشود.
پلی استایرن
این پلیمر به صورت گستردهای در ساخت پلاتیکها و رزینهایی مانند عایقها و قایقهای فایبر گلاس در تولید لاستیک ، مواد حد واسط رزینهای تعویض یونی و در تولید کوپلیمرهایی مانند ABS و SBR کاربرد دارد. محصولات تولیدی از استایرن در بسته بندی ، عایق الکتریکی - حرارتی ، لولهها ، قطعات اتومبیل ، فنجان و دیگر موادی که در ارتباط با مواد غذایی میباشند ، استفاده میشود.
لاستیکهای سیلیکون
مخلوط بسیار کانی- آلی هستند که از پلیمریزاسیون انواع سیلابها و سیلوکسانها بدست میآیند. با اینکه گرانند ولی مقاومت قابل توجه در برابر گرما به استفاده منحصر از این لاستیکها در مصارف بالا منجر شده است. این ترکیبات اشتغال پذیری نسبتا پایین ، گرانروی کم در درصد بالای رزین ، عدم سمیت ، خواص بالای دی الکتریک ، حل ناپذیری در آب و الکلها و ... دارند به دلیل همین خواص ترکیبات سیلیکون به عنوان سیال هیدرولیک و انتقال گرما ، روان کننده و گریس ، دزدگیر برای مصارف برقی ، رزینهای لایه کاری و پوشش و لعاب مقاوم در دمای بالا و الکلها و مواد صیقل کاری قابل استفادهاند. بیشترین مصرف اینها در صنایع هوا فضاست.
لاستیک اورتان
این پلیمرها از واکنش برخی پلی گلیکولها با دی ایزوسیاناتهای آلی بدست میآیند. مصرف اصلی این نوع پلیمرها تولید اسفنج انعطاف پذیر و الیاف کشسان است. در ساخت مبلمان ، تشک ، عایق - نوسانگیر و ... بکار میروند. ظهور نخ کشسان اسپندکس از جنش پلی یوره تان به دلیل توان بالای نگهداری این نوع نخ زمینه پوشاک ساپورت را دگرگون کرده است.
انواع پلیمرها
پلیمرها را به سه گروه عمده تقسیم میکنند:
• بیوپلیمرها یا پلیمرهای طبیعی مانند سلولز ، نشاسته ، پروتئینها و ...
• پلیمرهای معدنی مانند الماس ، گرافیت ، اکثر اکسیدهای فلزی و ...
• پلیمرهای سنتزی پلیمرهایی هستند که منشا آنها عموما مونومرهایی از نفت خام و قطران زغال سنگ است و ما با انجام فرآیندهایی پلیمرهای بسیار مفید میسازیم که امروزه زندگی بدون آنها ممکن نیست. با این فرایندها بطور کلی آشنا میشویم.
پلیمریزاسیون افزایشی
در این نوع پلیمریزاسیون ، از ترکیباتی که بند دوگانه (C ? C) دارند، پلیمر میسازند. مثل تولید پلی اتیلن از اتیلن.
پلی اتیلن
C2H4 ? (? C2H4 ?)n
این واکنش در اثر حرارت به پلی اتیلن تبدیل میشود. جرم مولکولی پلی اتیلن بین 1000 تا 20000 میتواند متفاوت باشد. یعنی بر حسب شرایط ، درجه پلیمریزاسیون یعنی همان n مولکول پلیمر را میتوان کم یا زیاد کرد.
آکریلان
n(CH2 ? CHCN) ? (? CH2 ? CHCN?)n
این پلیمر نیز از مشتقات اتیلن است. مونومر این پلیمر ، سیانید ونیل (آکریکونیتریل) است.
PVC
CH2 ? CHCl ? (? CH2 ? CHCl)n
پلی وینیل کلراید یا PVC نیز از پلیمریزاسیون کلرید وینیل CH2 ? CHCl بوجود میآید.
کائوچو
کائوچو بر دو نوع است:
• کائوچوی طبیعی :
کائوچوی طبیعی از شیره درختی به نام Hevea بدست میآید، از پلیمریزاسیون هیدروکربنی به نام 2- متیل -3 , 1- بوتادین معروف به ایزوپرن به فرمول CH2 ? C (CH3) ? CH ? CH2 بوجود میآید:
CH2 ? C (CH3) ? CH ? CH2 ? (? CH2 ? C CH3 ? CH ? CH3)n
با توجه به فرمول ساختمانی کائوچوی طبیعی میبینیم که در مونومر آن هنوز یک بند دوگانه وجود دارد.
• کائوچوی مصنوعی :
چون در فرمول ساختمانی کائوچوی طبیعی پیوند دوگانه وجود دارد، به همین دلیل وقتی کائوچو را با گوگرد حرارت دهیم، این مونومرها پیوند ? خود را باز میکنند و ظرفیتهای آزاد شده ، اتم گوگرد را میگیرند. در نتیجه کائوچو به لاستیک تبدیل میگردد. حرارت دادن کائوچو با گوگرد و تولید لاستیک را اصطلاحا ولکانیزاسیون (Vulcanization) مینامند و به همین دلیل لاستیک حاصل را نیز کائوچوی ولکانیزه گویند.
چند نوع کائوچوی مصنوعی نیز ساختهاند که از موادی مانند 3 , 1- بوتا دیان
کلروپرن به سهولت پلیمریزه شده و به نوعی کائوچوی مصنوعی به نام نئوپرن تبدیل میشود.
پلیمریزاسیون تراکمی
اگر در یک پلیمریزاسیون ، بر اثر واکنش مونومرها با هم ، مولکولهای کوچکی مثل H2O و NH3 و ... خارج شوند، این نوع پلیمریزاسیون را تراکمی مینامند. مثل پلمیریزاسیون گلوکز در تولید نشاسته و سلولز که منجر به خارج شدن آب میگردد و یا مثل بوجود آمدن نایلون که مانند مواد پروتئینی یک پلی آمید است و پلیمر شدن یک آمین دو ظرفیتی به نام هگزا متیلن دی آمین به فرمول NH2 ? (CH2)6 ? NH2 با یک اسید دو ظرفیتی به نام اسید آدیپیک HOOC ? (CH2)4 ? COOH بوجود میآید. در این عمل ، عامل OH_ اسید از دو طرف با هیدروژن گروه آمین NH2_ تشکیل آب داده و خارج میشوند و باقیماندههای مولکولهای آنها با هم زنجیر پلیمر را بوجود میآورند. به شکل زیر:
... + NH2 ? (CH2)4 ? NH2 ? HOOC ? (CH2 ? COOH + ...
نایلون:nH2O + (? NH ? (CH2)6 ? N(H) ? CO ? (CH2)4 ? CO ?)n
پلیمریزاسیون اشتراکی (کوپلیمریزاسیون)
اگر در عمل پلیمریزاسیون ، 2 مونومر مختلف با هم مشترکا پلیمر شوند و یک پلیمر را بوجود آورند، آن را کوپلیمر مینامند. مثلا یک نوع لاستیک وجود دارد، به نام بونا _ S که از پلیمریزاسیون دو جسم مختلف یکی به نام 3 , 1- بوتا دیان CH2 ? CH ? CH ? CH2 و دیگری به نام وینیل بنزن (استیرن) C6H5 CH ? CH2 بوجود میآید که قسمتی از فرمول ساختمانی آن به شکل زیر است:
--CH2 ? CH ? CH ? CH2 ? CH(C6H5) ? CH2--
شیمی نایلون:
پلی کندانسیون یا پلیمریزاسیون تراکمی
اگر در یک پلیمریزاسیون بر اثر واکنش منومرها باهم ، مولکولهای کوچکی مثل NH3 ، H2O و ... خارج شوند، پلیمریزاسیون را پلی کندانسیون یا تراکمی مینامند. مثل پلیمریزسایون گلوکز در تولید نشاسته و سلولز که منجر به خارج شدن آب میگردد و یا مثل بوجود آمدن نایلون که مانند مواد پروتئینی یک پلی آمید است و از پلیمر شدن یک آمید دو ظرفیتی به نام هگزامتیلن دی آمین به فرمول: NH2 - (CH2)6 - NH2 با یک اسید دو ظرفیتی به نام اسید آدیپیک به فرمول HOOC - (CH2)4 - COOH بوجود میآید.
در این عمل عامل OH – اسید از دو طرف با هیدروژن گروه آمین NH2 – تشکیل میدهند و خارج میشوند و باقیمانده مولکولهای آنها زنجیر پلیمر را بوجود میآوردند. به عبارت دیگر واکنش چند تراکمی از متراکم شدن دو عامل مختلف از دو منومر مختلف و یا از متراکم شدن دو عامل مختلف از یک مولکول با همان مولکول پلیمر سنتز میشود.
پلی آمیدها
پلی آمیدها شامل سه نوع نایلون ، نایلون 6و 6 نایلون 11 میباشد. همانطور که ذکر شد، پلی آمیدها از طریق واکنشهای چند تراکمی یا پلی کندانسیون بوجود میآید.
نایلون 6
نایلون 6 و 6 از باز شدن حلقه کاپرولاکتام در حضور آغازگر N - بنزوئیل ? - پیرولیدون و کاتالیزور سدیم آمید NH2Na بدست میآید. ماده اولیه کاپرولاکتام ، بنزن است. از کاپرولاکتام در محیط عمل به مقدار بسیار زیاد داریم. ولی NH2Na2 ، چون به عنوان آغازگر بکار میرود، تنها به مقدار بسیار اندک داریم که آغاگر حلقه بوده و بعد از آن ، واکنش پیش خواهد رفت.
نایلون 6 و 6
همانطور که گفته شد، نایلون 6 و 6 از متراکم شدن اسید آدیپیک و هگزا متیلن دی آمین در حضور حرارت و حذف یک مولکول آب ایجاد میگردد.
یک مولکول آب + نایلون 6 و 6 <---------- HOOC-(Ch2)4-COOh + NH2-(CH2)6-NH2 + حرارت
نایلون 11
نایلون 11 فرآورده بسیار مهمی است که از متراکم شدن آمینو اندوکانوئیک اسید که از روغن گرچک گرفته میشود، بوجود میآید و پلی آمید Rilsan یا Nylon11 نامیده میشود. از متراکم شدن این ماده نیز در حضور حرارت ، آب آزاد میشود. Rilsan بهترین الیاف پارچه محسوب میشود. چون رنگ پذیری و استحکام بالایی دارد.
خواص و کاربردهای نایلون
بیشترین کاربرد نایلونها در تهیه الیاف پارچه و صنایع نساجی است و در تهیه قطعات صنعتی نیز کاربرد دارند. نایلونها قدرت مکانیکی خوبی دارند و به این علت در این صنایع استفاده میشوند. این پلیمرها ، نقطه ذوب بالایی دارند. چون در بین زنجیرهای پلیمر ، پیوند هیدروژنی ایجاد شده است. این پلیمرها کمتر در حلالها حل میشوند، اما قابل انحلال در اسید فرمیک و پلی آمیدها هستند.